Z dobrodziejstw solanek w Rajczy korzystał już król Kazimierz Jagiellończyk, a było to ponad 550 lat temu. Ta sama woda mineralna płynie wciąż pod naszymi terenami, na dodatek obecnie więcej wiemy o jej uzdrawiającej mocy. Historia wód mineralnych na terenie gminy Rajcza związana jest przede wszystkim z miejscowością Sól. Istniała na tym terenie warzelnia soli, zaś o źródłach solankowych wiedział nawet sam Jan Długosz i pisał o tym jeszcze przed 1455 rokiem. Wspomina o nich też w roku 1477 wójt żywiecki Andrzej Komoniecki w „Dziejopisie żywieckim”. Źródła te posiadają określoną sławę. Nie wiadomo jak długo zajmowano się warzeniem soli, pewne natomiast jest, że ludność zamieszkała
w Soli i okolicy, korzystająca z solanek, nie chorowała na tarczycę i nie posiadała zgrubień na szyi tzw. wola, co było powszechnym zjawiskiem w innych górskich miejscowościach. Jod występujący w solance skutecznie chronił miejscową ludność przed tą chorobą.
Nazwa miejscowości Sól pochodzi od źródeł solankowych, które eksploatowano uzyskując sól poprzez ich odparowanie. Sól warzono do 1808 roku. Władze austriackie nakazały w roku 1823 zabudować słone źródło, a prymitywny szyb poszukiwawczy polecono zasypać. W roku 1884 prof. dr Karol Olszewski przeprowadził analizę chemiczną wody pochodzącej ze źródeł w Soli i scharakteryzował te wody jako solanki jodowo-bromowe. Woda ze źródła w Soli uznana została za leczniczą na podstawie zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 8 marca 1963 roku.
Z końca XIX wieku pochodzą dwie studnie ujmujące źródła „Warzelniane” i źródła „Słanica”. Natomiast w latach 1947 – 1993 wykonano 6 wierceń poszukiwawczych za ropą naftową. We wszystkich otworach stwierdzono obecność wód chlorkowo-sodowych, jodkowych. W roku 2019 wykonano odwiert w Rajczy w sąsiedztwie plebanii Rzymskokatolickiej Parafii pw. Św. Wawrzyńca D.M. i Św. Kazimierza Królewicza
i udokumentowano podziemne wody lecznicze. Wody te zakwalifikowano podobnie do wód w Soli jako wody lecznicze chlorkowo-sodowe, jodkowe. Odwiert otrzymał nazwę źródła Św. Wawrzyńca. W roku 2021 została uruchomiona tężnia w Soli, nieopodal istniejącego źródła „Słanica” na bazie wcześniej wykonanego otworu.
Solankami występującymi w Soli i Rajczy można leczyć: górne i dolne drogi oddechowe, układ nerwowy, choroby naczyniowe i narządy ruchu, bóle kręgosłupa i stawów, zaburzenia trawienne przy chorobach żołądka, woreczka żółciowego i jelit oraz choroby tarczycy.
Obecnie w ramach projektu zostało wybudowane przez Gminę Rajcza inhalatorium solankowe w centrum Rajczy, gdzie zamontowana została instalacja służąca dystrybuowaniu leczniczej wody solankowej (inhalacji), które udostępnione jest bezpłatnie dla każdego co dziennie w godzinach 10:00-20:00. Inhalatorium sąsiaduje z Rzymskokatolicką Parafią pw. Św. Wawrzyńca D.M. i Św. Kazimierza Królewicza. W ramach tego projektu wykonano również w zabytkowym budynku plebani parafii w 2021 roku salkę muzealną, prezentującą dzieje cudownego obrazu Matki Boskiej Kazimierzowskiej i samej parafii.
Skoro już Jagiellonowie czerpali z solanek, to może też spróbujemy? Wspólnie wykorzystajmy ich uśpiony potencjał! To przepis na ponadregionalny królewski dekret, który sprawi, że Rajcza stanie się polsko-słowackim centrum solanek.
